« Gedichten van Truus Rijnsburger-Ernste | Thuis | Mooie herinneringen, een trip naar Pajales »
Inwijding Torahrol in de grote Synagoge van Deventer
Door Evert Everts | 11 november 2011
Afgelopen zaterdag, 5 november, heeft de Joodse gemeente Beth Shoshanna tijdens een feestelijke samenkomst een handgeschreven Thorarol (Sefer Torah) in gebruik genomen. De Joodse gemeente heeft de rol voor onbepaalde tijd in bruikleen gekregen van de Joodse gemeente in Zürich.
De christelijke gereformeerde kerk van Deventer kwam jarenlang samen in de voormalige synagoge in deze stad, maar vertrok uit het gebouw toen in 2009 een samenwerkingsgemeente werd gevormd tussen de CGK, GKV en NGK ter plaatse. Sinds het voorjaar houdt een Joodse gemeente, Beth Shoshanna, weer diensten in het gebouw.
Met de komst van de gemeente heeft het gebouw haar oorspronkelijke bestemming terug. “Hiermee is het gebouw weer meer dan een herinnering aan de Holocaust”, liet de voorzitter van de gemeente tijdens een uitzending van de Joodse Omroep weten.
Deventer heeft ooit een grote Joodse gemeenschap gekend. Eeuwenlang was er feitelijk geen plaats voor Joden in de stad, maar dat veranderde in 1796. De Bataafse Republiek stelde Joden vanaf dat jaar voor de wet gelijk met andere burgers. In 1797 kwam het in Deventer tot stichting van een Joodse gemeente, die al snel tot bloei kwam.
In 1811 telde Deventer al 20 Joodse families, die goed waren voor 165 personen. In de loop van de eeuw zou de gemeente echter uitgroeien tot ruim 500 leden. De groei hield gelijke tred met de groei
van de stad als geheel. Terwijl de stad in 1795 8000 inwoners telde, groeide dit aantal in de loop van de 1ge eeuw tot 25.000.
Met dat de Joden in 1796 vrij burger waren geworden, kregen ze ook het recht in het openbaar samen te komen. Kort na de oprichting kwam de Joodse gemeente een aantal jaren samen in een voormalig woonhuis aan de Brink, op de hoek van de Golstraat, waar de huidige synagoge staat. in 1809 kon aan de Roggestraat een eerste echte synagoge worden ingewijd.
In de tweede helft van de 1ge eeuw ontstond er ernstige interne verdeeldheid in de Joodse gemeenschap. Dit leidde in 1868 zelfs tot het opstappen van een 30-tal gemeenteleden. Zij richtten de Nieuwe israëlitische Gemeente op, die in een eigen synagoge samenkwamen.
De grote synagoge: teken van eenheid
In 1883 kwamen de groepen echter weer tot elkaar. De synagoge uit 1809 werd na de samenvoeging te klein, zodat er in 1892 een nieuwe sjoel werd geopend aan de Golstraat: de latere christelijke gereformeerde kerk. Het vrijgekomen gebouw aan de Roggestraat kreeg de bestemming van Joodse school.
In de eerste helft van de 20e eeuw floreerde de gemeente: het verenigingsleven bloeide en de gemeente bleef stabiel op zo’n 500 leden. Toen kwam de Tweede Wereldoorlog. In 1942 telde de Joodse gemeente van Deventer nog 492 leden. Het overgrote deel van de vooroorlogse Joodse gemeenschap van Deventer overleefde de oorlog echter niet.
De synagoge werd tijdens de oorlog zwaar beschadigd. De teruggekeerde Joden vonden het gebouw zwaar beschadigd terug. NSB-leden hadden de attributen die voor de Joodse eredienst nodig waren, zoals ark en torahrollen, op 25 juli 1941 kort en klein geslagen.
Toch bloeide de gemeente na de oorlog aanvankelijk weer op. De oude synagoge werd opgeknapt en de diensten konden weer doorgang hebben. Na een aantal jaar zag de Joodse gemeente zich echter alsnog genoodzaakt om het pand te verkopen. In 1951 betrok de christelijke gereformeerde kerk van Deventer het gebouw. De christelijk-gereformeerden plaatsten een preekstoel en een orgel in het pand. In 1951 woonden er nog 144 Joden in Deventer.
Vanaf 1952 diende een herenhuis aan de Lange Bisschopsstraat als synagoge. Het aantal Joden in de stad daalde echter sterk. In 1970 woonden er nog 70, in 1998 nog 27. Dit kwam mede doordat vele Joden naar Israël emigreerden.
Tot 1984 zijn er diensten gehouden in de synagoge aan de Lange Bisschopsstraat. In dat jaar is de gemeente samengegaan met de Joodse gemeenten van Apeldoorn en Zutphen.
En nu…
Sinds mei 2010 houdt de nieuwe Joodse gemeente Beth Shoshanna (“Huis van de Roos”) echter weer sjoeldiensten in het aloude pand aan de Golstraat. De gemeente is niet aangesloten bij één van de Joodse kerkverbanden, maar wil een onderdak bieden aan zowel orthodoxe als liberaalgeoriënteerde Joden. De sjoelgangers blijven gewoon lid van een Joodse gemeente elders in het land “Wij willen graag onafhankelijk blijven”, stelt de gemeente op haar website. “Ieder kan vanuit de specifieke talenten die hij/zij gekregen en ontwikkeld heeft, een bijdrage leveren aan de gemeenschap.” Als “inspiratiebronnen” dienen de Torah, de profeten en de Bijbelse geschriften, maar ook de rabbijnse bronnen en eigentijdse denkers.
De gemeente houdt ongeveer eens per maand een bijeenkomst, waarbij er ook alle ruimte is voor de maaltijd en ontmoeting. Daarnaast hebben er Joods-culturele activiteiten plaats.
Zo kon op 5 november Beth Shoshanna in een feestelijke sabbatsviering de handgeschreven Sefer Torah in gebruik genomen worden. De Joodse gemeente heeft de rol voor onbepaalde tijd in bruikleen gekregen van de Joodse gemeente in Zürich. De Deventer gemeente heeft nog niet genoeg geld zelf een rol te kopen, maar hoopt daar binnen een paar jaar wel kapitaalkrachtig genoeg voor te zijn.
(geciteerd uit het ‘de Kerkklok’, orgaan den dienste van de christelijke gereformeerde kerken in de classis Apeldoorn, door Mark Wallet. Bronnen: Joods Historisch Museum; Etty Hillesum Centrum Deventer; Reformatorisch Dagblad.)
Rubrieken: Nieuws |
Reacties afgesloten.
